Dzisiaj przeczytałem swoje opracowanie jakie sporządziłem dla Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku : dokumentację z nadzoru pierwszego etapu prac konserwatorsko restauratorskich a także dokumentacje kosztorysu szacunkowego remontu, opis stanu technicznego, identyfikację części pojazdu a także inwentaryzację pojazdu Fiat Balilla 508C stanowiącego jego własność – i czytając to wszystko (…) chwilami na nowo odkrywałem tok rozumowania jaki użyłem – który mam nadzieje nadal jest i nie zawiedzie mnie przy ew. podobnej „robocie” .

10.01.2012 roku wylądowałem pod Krakowem wraz z pracownikami Muzeum celem odebrania zakupu Fiata Balilla 508 C. Moim zadaniem m.in. było dopilnowanie aby wszystko było zabrane co należy do pojazdu od wydającego. Po zakończeniu transakcji ekipa Muzeum skierowała się na północ swoim transporterem ja wraz z laweciarzem panem Michałem trochę wolniej podążyliśmy ich szlakiem z ładunkiem zapakowanym jak cukierek. Jako , że miejscem przechowywania pojazdu po odbiorze a przed zleceniem renowacji miała być moja pracownia taki układ rozmieszczenia „konwojentów” był zasadny. Wydający pojazd miał u siebie wiele skarbów w tym zabytkowych pojazdów ale należało skupić się na zadaniu bo inaczej przez miesiąc byśmy nie wyjechali.

Wieczorem wylądowaliśmy u mnie i sprawnie wyładowaliśmy pakunek. Ja natomiast przystąpiłem do zebrania potencjalnych wykonawców renowacji. Skutkowo Muzeum II Wojny Światowej zawarło umowę z firmą ANRO z Gdańska Brzeźna reprezentowaną przez właściciela Ryszarda Ostrowskiego. W kosztorysie szacunkowym zaproponowałem dwa etapy pracy przy eksponacie jako, że pierwotnym założeniem było postawienie auta na dnie placówki ( 14 metrów pod ziemią ) obok czołgu Scherman. Pierwszy etap zakładał wykonanie wszystkich prac „zgrubnych” a drugi – drobnych, kosmetycznych już na miejscu ekspozycji. Pozyskanie lub wykonanie replik „galanterii” pojazdu jest niekiedy czasochłonne i taką opcję dopuszczono przy realizacji projektu. Na dzień dzisiejszy wiem, że Fiat ma być prezentowany w innym pomieszczeniu Muzeum a jego wystawa ma nawiązywać do faszyzmu na terenie ówczesnych Włoch. Tak czy inaczej zadanie nadzoru I etapu prac przy Fiacie wykonywałem regularnie sporządzając sprawozdania zleceniodawcy w tym dokumentację fotograficzną.

Zaangażowanie wykonawcy a także podejście do tematu było też dla mnie osobistą nauką gdyż każdy podchodzi indywidualnie do rzemiosła przy takich pracach. Nie ma tu punktów odniesienia bo nie jest to taśma produkcyjna. Ma być dobrze wykonane i tego należy pilnować. Pana Ostrowskiego interesowały warunki ekspozycji, terminy a mnie czy w wykonawstwie nie „przepycha się czegoś na skróty”. W pewien sposób ponoszę tu odpowiedzialność – jak np. za dwa lata samochód na wystawie rozpadnie się na kawałki jak w filmie blues brothers  ich police cadilac  - zatem podpisałem się nieczytelnie za wszelki wypadek J.

Z tego miejsca chciałbym podziękować Pani Julii z Muzeum za okazane zaufanie i cierpliwość, mojemu koledze Markowi za udostępnienie dokumentacji fotograficznej jaką zebrał przy restaurowaniu swojego pojazdu Simca a także Remigiuszowi za pomoc przy formule sprawozdań z nadzorów konserwatorskich

Teraz słów kilka o samym Fiacie

Fiat jest to skrót od nazwy Fabbrica Italiana Automobili Torino (tłum. włoska fabryka samochodów w Turynie). Fabryka działalność swoją prowadzi prężnie od 11 lipca 1899 roku. Po I wojnie światowej rozbudowano przedsiębiorstwo Libgetto wcielając wcześniej stalownię Ferriere Piemontesi a także zakład metalurgiczny Industrie Metallurgiche Torino. Rozbudowując cały zakład w dwie pięcio-kondygnacyjne hale na dachach których był tor do jazd próbnych, produkcja pojazdów odbywała się na wszystkich kondygnacjach, gdzie była to innowacja na skalę światową. Turyński gigant w swojej historii brał się za produkcję wagonów kolejowych, samolotów odrzutowych, helikopterów, silników okrętowych, turbin lecz początki swoje rozwijał w technice samochodowej. Pierwszym seryjnym samochodem na dużą skalę był właśnie Fiat 508 Balilla zaprezentowany światu w salonie samochodowym w Mediolanie w 1932 roku. Miała to być seryjna , tania produkcja popularnego samochodu dla przeciętnie zarabiającego obywatela – coś na miarę modelu T fabryki FORDa . Pomysł okazał się trafiony do tego stopnia, że w późniejszej fazie rozwoju projektu licencje wykupiła firma Simca, niemieckie DKW, Steyr w tym także Polski Fiat.

Wersji i odmian modelu Fiata 508 od 1932 było kilka. W latach 1932 – 34 wprowadzono wersję „podstawową” Fiata 508 Balilla z trzystopniową skrzynią biegów. Był to przedstawiciel o klasycznej sylwetce. Produkowano go w wersji standardowej, dostawczej, a także Lim Lusso i Torpedo ( wersja coupe i cabrio ). W pojazdach stosowano silnik pojemności 995 cm/3 typu 108, który osiągał moc 20 kM przy 3400 obr/min, ważył 685 kg i osiągał maksymalną prędkość 85 km/h. W tym samym czasie produkowano wersję o konstrukcji nadwozia Ghia – Fiata 508S Balilla Sport ( Spider „Coppa d’Oro” ) z jednolitrowym silnikiem mocy 30 KM, sv ( 108S ), 3 przełożeniową skrzynką biegów, który osiągał prędkości rzędu 110 km/h. W latach 1935 – 1936 zmodyfikowano nadwozie i konstrukcje nośną wprowadzając wersję Fiat 508 – Balilla 4m sport ( 508 AS w wersji czterodrzwiowej sedan ) gdzie silnik o pojemności 1000 cm/3 osiągał 34 km OHV ( typ 108CS ). Samochód osiągał prędkość 105 km/h. Tutaj mniej więcej można wpasować naszego Fiata 508C / Balilla 1100, który powstał w 1937 roku i był produkowany do 1939-tego. Silnik typu 108C ( stąd „C” przy oznaczeniu 508 ) przy pojemności 1.1 litra osiągał moc 32 KM ( rozrząd typu OHV ) i samochód mógł śmiało rozpędzić się do prędkości 110 mk/h. W tych samych latach powstaje wersja o przedłużonej sylwetce – Fiat 508L Balilla i od roku nadaje się mu nową nazwę Fiat 1100L Taxsi oraz furgoncino lub camioncino. Rozstaw osi zwiększono do 2,7 metra i te limuzyny posiadały ilość 6 miejsc dla podróżnych. Od roku 1937 do 1940-stego powodzeniem cieszyła się 42 konna wersja pojazdu Fiat 508C MM – 1100 S na podwoziu SAVIO – samochód ten potrafił osiągnąć prędkość nawet 140 km/h. Tu w roku 1938 do 1941 powstaje licencyjna produkcja „brata bliźniaka” NSU Fiat 1100 w wersjach 2 drzwiowych sedan i ca brio oraz 3 i 4 drzwiowych. 1938 rok przynosi wersję na potrzeby wojska – Fiat 508 CC / M ( Coloniale / militare ) samochód jest produkowany do 1945 roku włącznie z modyfikacją nadwozia w roku 1939. Później pojawiają się wersje Fiat 1100. Fiat 1100 L/AL, Fiat 1100 S na podwoziu CUNA, potem wersja B, Cabriolet B, Tassi 1100 BL, wersja E do 1953 roku i na tym pojeździe można uznać koniec linii produkcyjnej Fiata Balilla – trwającej od 1932 roku. Ta ostatnia wersja zamyka produkcję ogólnie liczoną na 181000 sztuk pojazdów, gdzie nasz samochodzik – Fiat 508C Balilla 1100 był wyprodukowany w liczbie przekraczającej 57000 sztuk

Wszystkie modele posiadały znaczne różnice sylwetki nadwozia – jednak najbardziej rozpoznawalną była właśnie sylwetka pojazdu – przedmiotu opracowania. Ta sylwetka była też zapożyczona przez licencjonowane produkcje Steyr, NSU oraz francuska Simca Polski Fiat 508 bardziej odpowiadał sylwetką wcześniejszych produkcji , przed 1937 rokiem, gdzie atrapa przednia oraz szyba były prostopadłe do osi jezdni. Niekiedy różnice zewnętrzne widocznych elementów polegały na wytłoczeniach znaków firmowych czy też cechowników producenta bitych w miejscach znanych obecnie jedynie zaawansowanym pasjonatom. A niekiedy zmieniono cały detal czy system mocowania. Fiat Balilla 508C 1100, jaki jest przedmiotem tego opracowania, przy swoich odmianach a także licencyjnych „braciach” nie był żadną innowacją technologiczną na owe czasy. Nie stosowano nowatorskich rozwiązań technicznych – innymi słowy nie wdrażano żądnych poszukiwań inżynieryjnych a proste i sprawdzone na dotychczasowych doświadczeniach. No nie trzeba tu chyba wspominać, że na dachu zakładów w Turynie można był praktycznie przećwiczyć każdą wizję polepszającą konstrukcje seryjne. Ogólnie rzecz biorąc, dążono do budowy modeli dostosowanych do ogólnego zapotrzebowania na prosty, tani i niezawodny pojazd dla społeczeństwa.

Dane produkcyjne z roku 1937 :

FIAT-508C Balilla 1100 popularnie nazywany Nowa Balilla
Lata produkcji: 1937-1939
Całkowita produkcja: 181947 sztuk , Fiat 508C Balilla 1100 pond 57000 sztuk
Silnik: 32KM osiągał przy 4000 obr/ min, 4-cylindry, 4-suwowy, rozrząd OHV, pojemność 1090 cm/3, średnica cylindra / skok tłoka: 68 / 75 mm
Długość pojazdu: 4050mm ( od 1939 – 4020mm),

Szerokość: 1480mm ( od 1939 – 1482mm),

Wysokość: 1500mm
Rozstaw osi: 2420mm,

Prześwit: 160mm
Rozstaw kół przednich kół: 1231mm
Rozstaw kół tylnych: 1231mm ( od 1939 – 1226mm)
Skrzynia biegów – preselekcja mechaniczna : 4 + tył ( biegi III i IV – zsynchronizowane )
Waga: 850 kilogramów ( od 1939 – 890 kg)
Prędkość maksymalna: 110 km/h
Opony: 5,00-15 cali niskociśnieniowe
Pojemność zbiornika paliwa: 33 L
Zużycie paliwa: 9 litrów etyliny /100 km
Cena zakupu w 1937 roku – 10800 lirów ( około 8300 EUR na 2012 rok )
Numery podwozia Fiat:
rok 1938 podwozie 200008 do 202424
rok 1939 podwozie 202425 do 205001